KETOKOHAN
PENGARANG KARYA AGUNG
PENGENALAN
Sesebuah
karya diterima sebagai karya agung setelah meneliti secara terperinci ciri-ciri
yang perlu ada untuk melayakkan diterima sebagai karya agung. Terdapat empat
aspek yang diteliti untuk mengiktiraf sesuatu karya sebagai karya agung.
Ciri-ciri tersebut ialah lambang dan pesanan yang ingin disampaikan, nilai
budaya, nilai ilmu, teknik kepengarangan dan seni bahasa. Keagungan sesebuah
banyak bergantung kepada seni kepengarangan. Keagungan karya terpapar pada
kebijaksanaan dan kehandalan pengarangnya menyampaikan ceritera. Daya cipta
pengarang atau kebebasan seninya tidak semestinya diikat oleh tradisi ini.
Pengarang tidak selalu berusaha untuk menutup sesuatu kesalahan malah pengarang
cuba menceritakan perkara sebenar yang berlaku.
1) RAJA ALI HAJI
Nama
sebenar Raja Ali Haji ialah Tengku Haji Ali al-Haj bin Tengku Haji Ahmad.
Beliau telah dilahirkan pada tahun 1804 di Pulau Penyengat, Kepulauan Riau.
Beliau merupakan kerabat bangsawan Melayu-Riau yang berasal daripada keturunan
Daeng Bugis. Raja Ali Haji merupakan keturunan kedua ataupun cucu kepada Raja
Haji Fisabilillah iaitu Yang Dipertuan IV dari Kesultanan Lingga-Riau. Beliau
telah meninggal dunia di Riau sekitar tahun 1873. Raja Ali Haji dibesarkan
dalam istana dengan suasana yang amat mementingkan ilmu pengetahuan. Pada tahun
1822, ketika beliau masih kecil beliau pernah dibawa orang tuanya ke Betawi,
Jakarta. Pada ketika itu, bapa Raja Ali Haji iaitu Raja Haji Ahmad menjadi
utusan Riau untuk menjumpai Gabenor Jeneral Van Der Capellen di Betawi. Hal ini
menjadikan puteranya iaitu Raja Ali Haji untuk menemui banyak ulama bagi
mendalami ilmu agama terutamanya tentang ilmu fiqh. Antara ulama Betawi yang
sering ditemui olehnya ialah Saiyid Abdur Rahman Rahman al-Mashri. Selain itu
juga, Raja Ali Haji sempat belajar ilmu falak dengan beliau.
Selain
dapat mendalami ilmu Islam, Raja Ali Haji juga banyak mendapat pengalaman dan
pengetahuan hasil daripada pergaulan dengan sarjana-sarjana kebudayaan Belanda
seperti T.Roode dan Van Der Waal yang kemudiannya menjadi sahabatnya. Pada
tahun 1827, Raja Ali Haji pergi ke Mekah dan beliau bersama bapanya. Mereka
merupakan antara anak Raja Riau pertama menunaikan ibadah haji ketika itu. Raja
Ali Haji tinggal dan belajar di Mekah dalam jangkamasa yang agak lama. Semasa
di Mekah, Raja Ali Haji sempat bergaul dengan Syeikh Daud bin Abdullah
al-Fathani.
Setelah
pulang dari Mekah, Raja Ali Haji disuruh oleh saudara sepupunya yang memegang
jawatan sebagai Yamtuan Muda Kerajaan Riau VIII untuk mengajar agama Islam di
pulau itu. Sepupunya itu juga turut sama-sama mendalami ilmu agama dengan
tunjuk ajar Raja Ali Haji. Setelah beberapa lama mendalami ilmu agama, Raja Ali
Haji mula mengajar penduduk Riau dengan ilmu nahu, ilmu sharaf, ilmu usuluddin,
ilmu fiqh, ilmu tasauf dan banyak lagi. Raja Ali Haji bukan sahaja pakar dalam
ilmu agama malahan juga dalam ilmu dunia sehinggakan ramai yang belajar
daripada beliau sehinggalah menjadi tokoh terkemuka seperti Raja Haji Abdullah
yang kemudiannya menjadi Yamtuan Muda Riau IX.
Bukunya
yang bertajuk Kitab Pengetahuan Bahasa
merupakan kamus loghat Melayu Johor-Pahang-Riau-Lingga jilid atau juga disebut
sebagai penggalan pertama serta kamus ekabahasa yang pertama di nusantara.
Beliau juga menulis Syair Siti Shianah,
Syair Suluh Pegawai (Hukum Nikah) dan Syair Sultan Abdul Muluk. Satu lagi
karyanya yang menjadi karya agung bagi masyarakat Melayu ialah Tuhfat Al-Nafis yang bererti bingkisan
berharga tentang sejarah Melayu dan juga Bustanul
Katibin. Raja Ali Haji turut menulis Mukaddimah
Fi Intizam iaitu berkaitan undang-undang dan politik.
Raja
Ali Haji banyak menulis buku-buku terutamanya yang berbentuk sajak, syair dan
juga bentuk ilmiah yang lain. Penulisan beliau yang bertajuk ‘Bustanul Katibin’ yang ditulis pada
tahun 1850 dan ‘Kitab Pengetahuan Bahasa’ yang ditulis pada tahun 1858
merupakan satu bentuk tulisan tentang kepentingan bahasa. Dalam kedua-dua kitab
ini, beliau banyak menyentuh aspek bahasa. ‘Bustanul
Katibin’ merupakan karya awal beliau yang menceritakan tentang tatabahasa
bahasa Melayu sehingga membolehkan para pembaca untuk mempelajari pelbagai
aspek struktur bahasa pada peringkat awal pembinaannya lagi.
Sumbangan
Raja Ali Haji yang setrusnya ialah menerusi penulisannya yang bertajuk ‘Kitab Pengetahuan Bahasa’ yang banyak
membincangkan kelas atau golongan kata, menghuraikan unit tatabahasa dan
membincangkan aspek sintaksis sekaligus menjadi kamus pertama karya masyarakat
tempatan sebelum abad ke-20. Kitab ini juga dijadikan sebagai kamus ekabahasa
tertua di alam Melayu. Bahagian kamus dibincangkan secara terperinci sehingga
menampakkan sebagai kamus terbaik dan boleh dijadikan sebagai petunjuk dalam
kalangan masyarakat pembaca. Entri dalam kamus ini juga dikatakan disusun
dengan baik dan mudah difahami dengan contoh perkataan yang mencukupi selain
memperlihatkan ciri-ciri morfologi dan juga sintaksis.
2) ABDUL SAMAD AL-FALAMBANI
Nama
sebenar Abdul Samad Al-Falembani ialah Syeikh Abdul Samad Al-Falembani. Beliau
telah dilahirkan pada 1116 Hijrah bersamaan 1704 Masihi di Palembang. Nama asal
tokoh ini dikatakan mempunyai tiga versi. Versi pertama adalah seperti yang
diungkapkan dalam ensiklopedia Islam iaitu dikatakan nama asal beliau ialah
Abdus Samad bin Abdullah Al-Jawi Al-Falembani. Versi kedua pula merujuk kepada
sumber-sumber Melayu sebagaimana yang ditulis oleh Azyumardi Azra dalam bukunya
yang berjudul Jaringan Ulama Timur Tengah dan Kepulauan Nusantara Abad XVII dan
XVIII dengan mengatakan bahawa nama asli ulama besar ini ialah Abdul Samad bin
Abdullah Al-Jawi Al-Falembani. Versi yang terakhir pula menyatakan bahawa
apabila merujuk sumber-sumber Arab, nama lengkap Syeikh Al-Falembani ialah
Sayyid Abdus Samad Abdurrahman Al-Jawi.
Dari
segi salasilah, nasab Abdul Samad Al-Falembani berketurunan Arab iaitu dari
sebelah bapa. Bapanya, Syeikh Abdul Jalil bin Syeikh Abdul Wahhab merupakan
seorang ulama besar yang berasal daripada Yaman yang kemudiannya telah dilantik
menjadi mufti bagi negeri Kedah pada sekitar awal abad ke-18. Ibunya bernama
Radin Ranti pula merupakan seorang wanita Palembang yang dikahwini bapanya
sebelum menikahi Wan Zainab yang merupakan puteri kepada Dato’ Seri Maharaja
Dewa di Kedah ketika itu.
Syeikh
Abdul Samad mendapat pendidikan awal daripada bapanya sendiri, Syeikh Abdul
Jalil di Kedah. Kemudian bapanya menghantar kesemua anaknya termasuk Syeikh
Abdul Samad mengaji pondok di Pattani. Pada zaman itu dikatakan Pattani menjadi
tempat semua orang Islam untuk menuntut ilmu-ilmu akhirat mengikut sistem
pondok secara lebih mendalam lagi. Syeikh Abdul Samad bersama beberapa orang
saudaranya yang lain iaitu Wan Abdullah dan Wan Abdul Qadir telah dihantar ke
pondok-pondok yang terkenal oleh bapanya seperti Pondok Bendang Gucil di
Kerisik, Pondok Kuala Bekah dan Pondok Semala yang terletak di Pattani.
Abdul
Samad telah berguru dengan pelbagai ulama. Di antara gurunya yang dapat
diketahui dengan jelas hanyalah Syeikh Abdul Rahman bin Abdul Mubin Pauh Bok.
Kepada ulama inilah beliau mendalami pelbagai ilmu agama sehingga membolehkan
pelajaran Syeikh Abdus Samad al-Falembani dilanjutkan ke Mekah dan Madinah.
Beliau juga turut mempelajari ilmu sufi daripada Syeikh Muhammad bin Saman
selain mendalami kitab-kitab tasawuf daripada Syeikh Abdul Rauf Singkel dan
Samsuddin al-Sumaterani yang mana kedua-duanya berasal daripada Acheh. Syeikh
Abdul Samad merupakan seorang ulama yang rajin menulis. Antara hasil tulisannya
ialah:
1) Zahratul
Murid Fi Bayani Kalimatit Tauhid.
2) Risalah
Pada Menyatakan Sebab Yang Diharamkan Bagi Nikah.
3) Hidayatus
Salikin Fi Suluki Maslakil Muttaqin.
4) Siyarus
Salikin Ila ‘Ibadati Rabbil Alamin.
5) Al-‘Urwatul
Wutsqa Wa Silsiltu Waliyil Atqa.
Abdul
Samad al-Falembani merupakan seorang ulama Islam yang banyak menghasilkan
karya. Melalui penulisan yang dibuat, Abdul Samad secara tidak langsung
memberikan sumbangan yang tidak terhingga dalam dunia penulisan sastera Islam.
Beliau juga dikatakan banyak mengkritik individu yang mengamalkan ilmu tarekat
secara berlebihan.
Abdul
Samad juga telah membantu umat Islam di Patani dalam melawan keganasan
penjajah. Dalam satu peperangan, beliau telah dilantik menjadi antara orang
penting untuk pasukan perangnya. Sheikh Abdul Samad bankyak memberikan
sumbangan ilmiah apabila beliau sering menjadi rujukan masyarakat setempat
berhubung dengan hukum agama selain mengajar anak-anak di kampungnya mendalami
Islam.
3) ABDULLAH MUNSYI
Munsyi
Abdullah merupakan bapa kesusasteraan moden kerana mampu memperkenal unsur baru dalam bidang kesusasteraan. Munsyi
Abdullah atau nama sebenar beliau ialah Abdullah bin Abdul Kadir Munsyi. Beliau
dilahirkan pada hari Ahad, 7 Safar tahun 1976 Masihi bersamaan 1211 Hijrah di
Kampung Masjid, Melaka iaitu juga dikenali Kampung Pali oleh orang-orang Keling
waktu itu. Kelahiran Abdullah ini berlaku setelah lapan bulan selepas Inggeris
mengambil Melaka dari tangan Inggeris. Beliau merupakan anak bongsu daripada
empat adik beradik seibu sebapa dan kesemuanya lelaki. Namun begitu,
ketiga-tiga adik beradiknya meninggal dunia semasa kecil. Beliau berketurunan
keluarga peranakan Arab dan India. Ibunya bernama Salamah dan bapanya Syeikh
Abdul Kadir.
Pada
usia 11 tahun, beliau telah menerima gelaran “munsyi” yang membawa maksud
“guru” daripada askar Islam di Melaka. Pada usia semuda itu, beliau berjaya
melayakkan diri menjadi guru lantaran kepintaran dan keilmuannya. Lantas beliau
menjadi guru mengajar pelajaran agama kepada askar-askar Islam di Melaka.
Beliau
diberikan nama Abdullah kerana ibunya mengambil nasihat daripada seorang guru
agama iaitu Habib Abdullah Hadad. Nasihat tersebut diberikan setelah ketiga
adik beradik beliau meninggal dunia sewaktu kecil. Munsyi Abdullah mendirikan
rumah tangga sewakru berumur 34 tahun, setelah tujuh tahun belajar dan bekerja
dengan orang-orang Inggeris di Melaka.
Abdullah
meninggal dunia di Jeddah pada tahun 1854 ketika berusia 58 tahun di Jeddah.
Beliau meninggal sewaktu pelayarannya ke Mekah untuk menunaikan fardhu haji
kerana diserang penyakit kolera. Kisah perjalanan perjalanan ini dicatatkan
dalam Kisah Pelayaran Abdullah ke Judah yang
tidak tamat. Sejak kecil, Munsyi Abdullah dididik supaya mementingkan
pelajaran. Antara individu yang memberi pendidikan awal kepada beliau ialah
bapa, Neneknya Peri Achi, dan bapa saudara sebelah ibu, Ismail Lebai dan
Muhammad Latif. Bapa dan neneknya adalah orang yang berpengetahuan. Bapanya
telah menerima pendidikan yang cukup seperti belajar mengaji al-quran, belajar
bahasa Tamil dan Arab serta ilmu kira-kira. Lantaran latar belakang ayahnya
yang berpendidikan menyebabkan beliau turut diajar dengan pelbagai ilmu.
Menurut
Shellabear (1947) Neneknya, Peri Achi seorang guru besar di Pali. Abdullah
ketika itu belum berusia 6 tahun sentiasa bergaul dengan anak-anak yang belajar
mengaji, menulis dan membaca. Secara langsung mendorong minatnya untuk belajar.
Menjelang usia tujuh tahun, Abdullah telah diberikan permainan kalam resam dan
papan loh. Hal ini menyebabkan dia cepat pandai menulis dan membaca.
Munsyi
Abdullah juga mempelajari ilmu kira-kira atas dasar minat beliau ke atas ilmu
tersebut. Abdullah mempunyai minat yang mendalam dalam mempelajari bidang
bahasa. Beliau bukan sahaja belajar Melayu tetapi juga bahasa Tamil dan bahasa
Arab, Bahasa Inggeris, dan bahasa Hindi. Beliau telah mempelajari bahasa-bahasa
tersebut sewaktu beliau sendiri yang mengajar bahasa Melayu kepada paderi-paderi
Inggeris spserti paderi Milne, Thompson dan sewaktu bekerja dengan Tuan Raffles
serta askar-askar Inggeris,. Dalam tahun 1810, ketika berusia 14 tahun beliau
telah menguasai bahasa Melayu, Tamil, Hindustan dan Arab dengan baik. Beliau
pernah belajar bahasa Melayu daripada Datok Sulaiman dan Datok Astor. Pelajaran
Islam dan al-quran pula didalaminya melalui bimbingan kursus daripada mualim
Arab iaitu Mualim Muhyddin.
Beliau
amat dikenali dengan penulisan riwayat hidupnya iaitu Hikayat Abdullah. Menurut Siti Aisah Murad(1996) Abdullah
menyelesaikan Hikayat Abdullah pada 3
Mei 1843. Kemudian diterbitkan pada bulan Mac 1891 di Singapura. Pada permulaan
hikayat Abdullah dapat dilihat sikap
dan pemikirannya terhadap kepentingan bahasa Melayu, bahasa Inggeris dan ilmu
pengetahuan yang lain. Seterusnya Abdullah mengemukakan pandangan terhadap
sikap orang Melayu yang mundur
berbanding dengan Inggeris yang maju dan sikap-sikap raja yang zalim. Persoalan
dasar yang mahu diketengahkan oleh Munsyi Abdullah ialah mengutarakan pandangan
dan pendapat kehidupan orang Melayu di negeri Pantai Timur Semenanjung seperti
Kelantan, Terengganu dan Pahang. Pada tiga belas hari bulan, iaitu Tahun Baru
Cina, pukul 7.30 malam telah berlaku kebakaran di kota. Semua barang-barang
miliknya seperti hikayat, buku dan pakaian. Lantaran peristiwa tersebut Munsyi
Abdullah menghasilkan Syair Singapura Terbakar. Dalam syair ini, beliau
menceritakan berkenaan peristiwa yang dilalui dan dirasai ekoran berlakunya
kebakaran tersebut.
Pada
tahun tahun 125I Hijrah sewaktu di Melaka di Melaka, beliau telah menterjemahkan
Hikayat Panca Tanderan. Hikayat ini
merupakan hikayat berbahasa Hindu yang berjudul Hikayat Kalilah dan Daminah. Beliau juga telah menyunting “Injil
Yahaya” dalam bahasa Melayu dan menerbitkan sejarah
Melayu. Karya penterjemahan yang lain adalah “Perhimpunan
Saudagar-saudagar”. Beliau juga telah memperbaiki Sejarah Melayu dan Kitab Adat
Segala Raja-Raja Melayu dalam Segala Negeri.
Karyanya
dicipta sendiri untuk dinikmati oleh masyarakat. Munsyi Abdullah menggunakan
kaedah yang tersendiri semasa mengarang. Karya beliau diciptakan secara
kronologi iaitu mengikut urutan peristiwa seperti kelahirannya didahulukan(hikayat
Abdullah) dengan perkembangan yang dialami hingga kematiannya. Begitu juga
dalam Kisah Pelayaran Abdullah. Plot
disusun dengan merujuk kepada siri peristiwa dan kejadian yang berlaku kepada diri sendiri serta alam sekelilingnya.
4) TUN
SRI LANANG
Tun
Sri Lanang merupakan timang-timangan yang diberikan kepada Tun Muhammad, anak
Tun Ahmad Paduka Raja yang merupakan seorang Bendahara Kerajaan Johor pada
kurun ke-17 Masihi. Beliau telah dilahirkan di Bukit Seluyut, Batu Sawar, Johor
pada tahun 1565. Beliau adalah Bendahara Johor pada ketika itu dan setelah
Johor kalah dalam peperangan dengan Aceh yang pada ketika itu diperintah oleh
Sultan Iskandar Muda Aceh. Beliau kemudiannya telah dibawa ke Aceh pada tahun
1613 dan telah menetap di negeri Samalanga. Sultan Iskandar Muda telah melantik
beliau sebagai penasihat utama Baginda dan diberi delaran ‘Orang Kaya Datuk
Bendahara Seri Paduka Tun Seberang’. Beliau telah mendirikan pusat penyebaran
agama Islam dan pendidikan terutamanya di negeri-negeri pesisir timur Aceh.
Beliau kemudiannya telah di angkat menjadi raja di negeri Samalanga pada tahun
1615. Beliau telah mangkat pada tahun 1659 di Lancok dan telah dimakamkan di
sana.
Tun
Sri Lanang sangat dikenali oleh kerana karyanya iaitu Sulalatus Salatin
(Sejarah Melayu) yang merangkumi pelbagai sejarah masyarakat Melayu, Jawa,
Brunei, Patani dan Campa. Kebenaran tentang beliau sebagai penulis asal atau
sekadar penyunting kitab tersebut tidak dapat dipastikan dengan tepat. Namun
menurut Syeikh Nuruddin al-Raniri, ulama dan penasihat agama Sultan Aceh, telah
memperakukan Tun Sri Lanang sebagai pengarang dan penyusun Sulalatus Salatin
kerana beliau kenal rapat dengan Tun Sri Lanang. Kitab tersebut telah dapat
disiapkan penulisan dan penyuntingannya oleh Tun Sri Lanang dalam masa dua
tahun iaitu pada tahun 1614 selepas tarikh penulisannya yang dimulai pada tahun
1612 Masihi. Sulalatus Salatin adalah diperakui sebagai satu sumber terkaya dan
terlengkap yang menceritakan tentang sejarah bangsa-bangsa di Nusantara.
5) HAMZAH
FANSURI
Hamzah
Fansuri adalah tokoh ugama yang menggegarkan dunia melalui puisi-puisi sufinya.
Menurut sastrawan Abdul Hadi MW, Hamzah Fansuri merupakan pencipta "syair
Melayu" yang bercirikan puisi empat baris dengan pola rima akhir
"a-a-a-a". Bakatnya sebagai sasterawan besar terserlah dalam
kemampuan dan kreativitinya merubah bahasa lama menjadi bahasa baru dengan cara
memasukkan ratusan kata Arab, istilah konseptual dari Al Quran dan falsafah
Islam. Bahasa ini kemudiannya menjadi sebagai bahasa intelektual yang dihormati
sebab dapat menampung gagasan baru yang diperlukan pada zaman itu. Hamzah
Fansuri lahir di Barus atau Fansur iaitu sebuah kawasan yang merupakan pusat
pendidikan Islam dan melahirkan ramai ulama terkenal.Hamzah mendapat pendidikan
di merata tempat seperti Jawa, Tanah Melayu, India, Parsi dan negara-negara Arab.
Sekembalinya ke Barus, beliau menjadi guru agama di Aceh pada zaman
pemerintahan Sultan Alauddin Riayat Syah ( 1588-1604). Salah seorang pelajarnya ialah Syamsuddin
Al-Sumaterani. Hamzah berkebolehan dalam bidang pendidikan dan pernah menjadi
penasihat kepada Sultan Aceh dan banyak membantu Sultan Aceh dalam hal
pentadbiran negeri. Hamzah bukan sahaja ulama tetapi juga seorang
sasterawan. Beliau menguasai bidang
agama, fikah, tasawuf, mantik, sejarah, falsafah, dan menguasai pelbagai bahasa
seperti Urdu, Arab dan Parsi. Dalam bidang sastera, Hamzah terkenal sebagai
seorang penyair. Karangan syairnya
banyak mengandungi unsur falsafah yang tinggi. Hamzah telah memperkenalkan
sastera sufi atau mistik. Hamzah adalah pengasas dan berpegang kuat kepada Aliran
Wahdatul Wujud. Beliau telah mendirikan
madrasah dan mempunyai ramai pelajar atau pengikut dan merupakan pengarang
pertama menghasilkan karya kesusasteraan bercorak keagamaan.
Hamzah adalah
pengarang pertama menghasilkan karya kesusasteraan bercorak keagamaan yang
bersifat akhliah atau ilmiah. Karyanya
ditulis dalam Bahasa Melayu.
Kebolehannya dalam pelbagai bahasa membolehkannya menghayati karya-karya
dari bahasa lain. Contoh karya Hamzah dalam bentuk puisi yang berunsur agama
dan tasawuf ialah Syair Perahu, Syair Dagang, Syair Burung Pingai, dan Syair
Sidang Fakir. Berdasarkan pemikiran
beliau yang tinggi dalam karya-karyanya beliau ditempatkan sebagai pelopor
kesusasteraan Melayu Moden oleh Syed Naquib Al Attas dan bukannya Munsyi
Abdullah seperti yang dikemukakan oleh sarjana Barat.
Pengaruh
karya-karya yang dihasilkan oleh Hamzah Fansuri terhadap masyarakat pada
zamannya amat besar terutama fahaman Wahdatul Wujud yang disebarkannya. Pengikutnya yang terkenal ialah Syamsuddin
Al-Sumaterani.
6) SYAMSUDDIN
AL-SUMATRANI
Sheikh Shamsuddin
al-Sumatrani yang hidup abad 16-17 Masihi. Beliau adalah Sheikhul Islam atau
Mufti besar Aceh semasa zaman pemerintahan Sultan Alauddin Riayat Shah Sayyid
al-Mukammil (1589-1604). Beliau juga terkenal sebagai salah seorang pendokong
kuat fahaman Martabat Tujuh. Tarikh wafat nya ada dicatatkan oleh musuh
pegangannya,Nuruddin ar-Raniri,iaitu pada malam Isnin,12 Rejab 1039H/1630M.
Sejak lama Aceh telah dikenal sebagai satu-satunya daerah yang aksentuasi
keislamannya paling menonjol. Selain menonjolnya warna keislaman dalam
kehidupan sosio-kultur di sana, ternyata di Serambi Mekah ini pernah tersimpan
pula sejumlah Sufi ternama semisal Samsuddin Sumatrani.
Syamsuddin Sumatrani
adalah salah satu tokoh sufi terkemuka yang telah turut mencorak esoteris pada
wajah Islam di Aceh. Diantara sumber tua yang dapat dijumpai mengenai potret
Syamsuddin Sumatrani adalah Hikayat Aceh, Adat Aceh, dan kitab Bustanu
al-Salathin. Mengenai asal-usulnya, tidak diketahui secara pasti bila dan di
mana ia lahir. Perihal sebutan Sumatrani yang selalu diiringkan di belakang
namanya, itu merupakan penisbahan dirinya kepada “negeri Sumatra” alias Samudra
Pasai. Sebab memang di kepulauan Sumatra ini dulunya pernah berdiri sebuah
kerajaan yang cukup ternama, yakni Samudra Pasai. Itulah sebabnya ia juga
adakalanya disebut Syamsuddin Pasai.
Aktiviti penulisan pengetahuan keislaman
di Aceh memang dimulai oleh Hamzah Fansuri, yang dilanjutkan oleh Syamsuddin
Sumatrani sebagai murid nya. Apa yang ditulis oleh Syamsuddin Sumatrani adalah
senada dan seirama dengan fahaman dan tulisan Hamzah Fansuri. Pengetahuan sufi
tahap muntahi kedua tokoh ini tidak pernah ditentang oleh Abdul Rauf bin Ali
al-Fansuri (Syiah Kuala) sepertimana diputarbelitkan dari sudut sejarah dan
ilmiyah oleh setengah penulis yang mengatakan Abdul Rauf Fansuri memihak kepada
Nuruddin ar-Raniri. Pembicaraan Martabat 7 yang dimulai dari Hamzah Fansuri
turun kepada Syamsuddin Sumatrani,turun kepada Abdul Rauf bin Ali al-Fansuri,
kemudian kebelakang disokong oleh beberapa orang ulama nusantara seperti Abdus
Shamad al-Falimbani. Didalam karya nya ‘Siyarus Salikin’, Abdus Shamad
al-Falimbani mengiktiraf karya-karya Syamsuddin Sumatrani sebagai ajaran tasauf
peringkat muntahi. Karya-karya Syamsuddin Sumatrani ditulis sebagian berbahasa
Arab, sebahagian lagi berbahasa Melayu (Jawi).
SUMBER
Hashim
Awang etc (1990). Mendekati kesusasteraan
melayu. Selangor: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Hassan
Ahmad(2000). Pengenalan konsep dan
gagasan karya agung yayasan karyawan. Kuala Lumpur:Yayasan Karyawan
Siti
Aishah bin Murad (1996). Abdullah Munsyi
dan masyarakat melayu. Kuala Lumpur:Dewan bahasa dan Pustaka.
Siti Hawa Haji
Salleh(2009). Kelopak pemikiran sastera
Melayu. Bangi:Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.
No comments:
Post a Comment